Analiza wyników badań wydolnościowych

Poniższy tekst ma ułatwić wszystkim zainteresowanym analizę wyników badań jakie otrzymujemy po wykonaniu testów wydolnościowych w profesjonalnej pracowni.

Rys.1. Tabela z wynikami i oceną fizjologa.

Na powyższym obrazku widać tabelę, gdzie wpisano wszystkie ważne parametry, jakie zarejestrowano podczas testów wysiłkowych oraz innych pomiarów.

Przebieg badań.

Badani na początku są mierzeni i ważeni na wadze elektronicznej, która dokonuje pomiaru składu ciała metodą bioimpedancji elektrycznej. Kolejno wykonywany jest test „Wingate” trwający 10 sekund gdzie badany ma dobierany opór zależny od jego masy ciała i ma przez 10 sekund wykonać maksymalny wysiłek ( podobny do torowego startu zatrzymanego.) Po ok 30 minutach przerwy wykonywany jest test stopniowany do odmowy (czyli do momentu, kiedy zawodnik osiągnie maksymalny poziom wysiłku i nie jest go w stanie kontynuować dalej. Przed testem pobierana jest krew żylna do oznaczenia poziomu CK(mm) Kinazy Kreatynowej Frakcji mięśniowej, kolejna próbka pobierana jest po zakończeniu testu. W trakcie testu co 3 minuty pobierana jest krew z opuszka palca w celu oznaczenia poziomu LA (  Lactate ) czyli mleczanu na różnym poziomie wysiłku.

Wykres LA vs. Intensywność ( HR )

Rys.2. Wykres przyrostu zakwaszenia oraz HR ( heart rate ) tętna przy wzrastającym obciążeniu ( WATTy)

Linia czerwona. Na wykresie można zobaczyć jak wzrasta stężenie mleczanu przy narastającym wysiłku oraz dynamikę jego spadku ( zdolność utylizacji mleczanu ) po zakończeniu wysiłku. Im szybciej po osiągnięci maksymum krzywa opada w dół, tym zdolności do utylizacji mleczanu ( możliwości kontynuowania kolejnego wysiłku ) są lepsze. Przykład praktyczny. Jeśli na szczyt góry wjechało dwóch zawodników i zmęczyli się w podobny sposób to na kolejnym podjeździe ten będzie miał „lżejsze nogi”, którego tempo utylizacji mleczanu jest lepsze. Drugi zawodnik na kolejnym podjeździe będzie miał coraz większy problem z utrzymaniem się za pierwszym zawodnikiem a do mety, jeszcze trochę podjazdów będzie… etc.

Linia niebieska. Tu można zobaczyć narastanie tętna ( HR ) w trakcie wysiłku wraz z zwiększaniem się oporu ( WATT ) Można od razu zobaczyć jakie obciążenie ( WATT ) odpowiada odpowiedniemu (HR).

Dzięki zastosowaniu metody DMAX można na tym wykresie oznaczyć wielkość tętna progowego ( LTHR ). Jest to wielkość, za pomocą której, najczęściej określa się zakresy treningowe wyrażone w ( HR ). Dokonuje się tego stosując odpowiednie przeliczniki.

Tabela z wynikami

Część pierwsza – parametry somatyczne.

Ta część nie wymaga obszernego wyjaśnienia ale postaram się napisać parę zdań. Masa ciała w kolarstwie jest jednym z ważniejszych czynników jak również obiektem kultu. Natomiast ważniejsze z punktu widzenia fizjologicznego jest ( BMI ) Body Mass Index. Jest to wartość mówiąca nie tyle czy ktoś jest „lekki”, lecz czy ma odpowiednią masę do swojego wzrostu.  Przykładowo osoba ważąca 60 kg przy wzroście 150 ma BMI 26,7 co jest uznawane za nadwagę. Osoba ważąca więcej bo 75 kg przy wzroście 180 cm ma BMI 23,1. W Kolarstwie i innych dyscyplinach wytrzymałościowo siłowych preferowani są zawodnicy o BMI w dolnej granicy normy…

Normy BMI:

• poniżej 15 – wyniszczenie
• 15,0 – 17,4 – wychudzenie
• 17,5 – 19,4 – niedowaga
• 19,5 – 24,9 – waga prawidłowa
• 25,0 – 29,9 – nadwagę
• 30,0 – 34,9 – I stopień otyłości
• 35,0 – 39,9 – II stopień otyłości
• 40,0 i więcej – otyłość kliniczna

Przykładowo Lance Armstrong ma BMI 22,8.

Pozostałe parametry to masa oraz procentowy udział tłuszczu w masie ciała. Obydwa parametry powinny być niskie i jednocyfrowe.

Część druga – parametry morfologiczne.

W tej tabeli podane są wartości parametrów krwi zawodnika.

HGB to zawartość hemoglobiny – czerwonego barwnika krwi, jest to białko zawarte w erytrocytach, którego zasadniczą funkcją jest przenoszenie tlenu – przyłączanie go w płucach i uwalnianie w tkankach. HCT – hematokryt – to stosunek między objętością erytrocytów a objętością całej krwi. RBC – erytrocyty – krwinki czerwone których zadaniem jest przenoszenie tlenu i dwutlenku węgla, co jest możliwe dzięki obecności w nim czerwonego barwnika hemoglobiny ( HGB ). Jak łatwo się domyślić wszystkie wymienione parametry powinny być w górnych granicach normy, gdyż decydują o zdolności do wysiłków o długim czasie trwania. W prawidłowym przebiegu treningu monitorowanie zmian parametrów morfologicznych krwi jest niezbędne i wykonywane jest średnio co dwa miesiące. Wspomniane parametry można poprawić stosując prawidłową dietę oraz suplementację.

CK (mm) frakcja mięśniowa kinazy kreatynowej. Podwyższony poziom CK świadczy przede wszystkim o uszkodzeniu tkanek, szczególnie mięśni. Oznacza zatem kontuzje, nadmierny wysiłek fizyczny, choroby mięśnia sercowego. Oznaczanie poziomu Kinazy Kreatynowej jest dobrym sposobem na zapobieganie przetrenowaniu. Jeśli poziom CK (mm) po cyklu odpoczynkowym – kompensacyjnym przekracza 400 (U/l) to jest to sygnał alarmowy i trzeba wydłużyć fazę odpoczynku przed rozpoczęciem kolejnego mocnego cyklu.

Część trzecia – wydolność aerobowa

1. Obciążenie ( W ) – informuje o poziomie mocy jaką jest w stanie wygenerować zawodnik. Mamy obciążenia końcowe ( względne i bezwzględne ) oraz obciążenia progowe również (względne i bezwzględne). Ważniejsze są parametry względne, czyli wyrażone w Watach na kilogram masy ciała. Tutaj również, im wyższe wartości tych parametrów tym zawodnik jest „mocniejszy” – czyli; jeden kilogram masy ciała jest w stanie wygenerować moc rzędu 5,6 WATT ( dla tego przykładu ). Analogicznie obciążenie na progu LT ( Lactate Threshold ) mówi nam o tym samym ( możliwości generowania mocy ) ale jest to osiągane w warunkach kiedy układ jako całość sprawnie utylizuje uboczne produkty przemiany materii ( kwas mlekowy ). Oznacza to, że z taką intensywnością i obciążeniem jest w stanie długo kontynuować wysiłek. Im mniejsza różnica pomiędzy wartościami maksymalnymi a progowymi tym zawodnik jest bardziej wytrenowany. Obciążenia bezwzględne wyrażone w Wattach, zarówno progowe jak i maksymalne są również cenne, ale w kolarstwie, gdzie masa ciała ma ogromne znaczenie – stanowią drugorzędną informację.

2. Pochłanianie Tlenu ( V02 ) – jeden z najbardziej wartościowych parametrów określających wydolność zawodnika – Mamy tu wartości podawane w Litrach. Jest to maksymalna ilość tlenu jaką nasz organizm potrafi przyswoić w ciągu minuty. Im więcej tym lepiej. Kolejno, maksymalne minutowe pochłanianie tlenu na kilogram masy ciała V02max ( ml/kg/min ). Jest to ważniejszy wskaźnik, z tych samych powodów co generowana moc na kilogram masy ciała. Mamy tu dwa wskaźniki: maksymalny i progowy. Maksymalny wskaźnik jest w dużej mierze dziedziczny i słabo podlega wytrenowaniu, ale bardzo dobrze określa predyspozycje do dyscyplin wytrzymałościowo siłowych. Różnica między maksymalną a progową wartością świadczy o poziomie wytrenowania zawodnika. Jeszcze dokładniej informuje nas o tym wskaźnik procentowy. Im wyższy procent tym zawodnik ma mniejsze możliwości jego podniesienia.

3. Wentylacja minutowa – VE min/l – to ilość powietrza przepływającego przez płuca w ciągu minuty. Świadczy o sprawności układu oddechowego. Preferowane są wysokie wartości.

4. Tętno – ( HR – heart rate ) –  Wartości tętna Maksymalne, na prograch; 2 mmol/l i 4 mmol/l, oraz najważniejsza wartość na Indywidualnym Progu Mleczanowym. W praktyce trenerskiej ( LTHR ) czyli tętno na progu mleczanowym – wykorzystuje się do obliczania zakresów treningowych.

Stosowane są różne przeliczniki…

Joe Firel:

Zone 1 Less than 81% of LTHR
Zone 2 81% to 89% of LTHR
Zone 3 90% to 93% of LTHR
Zone 4 94% to 99% of LTHR
Zone 5a 100% to 102% of LTHR
Zone 5b 103% to 106% of LTHR
Zone 5c More than 106% of LTHR

John Hudges:

Zone 1: Active recovery 65-75% of LTHR
Zone 2: Aerobic 75 – 85% of LTHR
Zone 3: Threshold 85-95% of LTHR
Zone 4: Lactate 95 – 105% of LTHR
Zone 5: VO2 >105% of LTHR

USA Cycling:

Zone 1: Active recovery < 75% of LTHR
Zone 2: Aerobic 76 – 83% of LTHR
Zone 3: Threshold 84-95% of LTHR
Zone 4: Lactate 96 – 103% of LTHR
Zone 5: VO2 > 104% of LTHR

Coggan:

1. A – Kompensacja ( < 68% ) of LTHR
2. T- Tlen – (69%-83%) of LTHR
3. pT- powerTlen ( Tempo) – (84%-94%) of LTHR
4. P – Próg LT – (95%-105%) of LTHR
5. M – Max ( 106% > ) of LTHR

Nie ma jedynego słusznego przelicznika dla stref treningowych wyrażonych wartością HR i przyjmowanie określonych wartości zależy jaką dany trener wyznaje szkołę. Po drugie trening na podstawie ( HR ) ma swoje wady ale to temat na osobny artykuł.

5. O2/HR – ( tętno tlenowe ) – jest to objętość tlenu jaka przypada na pojedynczy skurcz serca. Jest to bardzo dobry wskaźnik ekonomizacji pracy układu krążeniowo oddechowego.

6. LA ( mleczan ) stężenie mleczanu we krwi. Im wyższy parametr tym lepsze zdolności danego zawodnika do kontynuowania wysiłków o charakterze beztlenowym.

Część czwarta – wydolność anaerobowa

Jak sama nazwa wskazuje mamy tu do czynienia z pracą w warunkach beztlenowych. Wyniki pochodzą z dziesięcio sekundowego testu Wingate. Obciążenie dobierane jest proporcjonalnie do masy zawodnika. Pmax – to moc maksymalna jaką rozwinął badany w wartościach bezwzględnych ( W ) natomiast Pmax [W/kg] to moc maksymalna w przeliczeniu na kilogram masy ciała. Analogicznie jak poprzednie parametry jest to ważniejszy wskaźnik niż w wartościach bezwzględnych. Czas uzyskania Pmax może świadczyć o dobrych możliwościach siłowych ( szybkościowych ) badanego zawodnika. Im niższy ten parametr tym lepszy wynik.

Mam nadzieję, że ten tekst pozwoli na samodzielną interpretację wyników badań wydolnościowych.

Tekst: Kuba „treneiro” Kurcz, poprawki dr. Miłosz Czuba